««Шаноўны глядач, мы таксама людзі»». Андрэй Новік у гасцях у Чалага

Андрэй Новік — беларускі актор тэатру і кіно, а з нядаўняга часу яшчэ і рэжысёр. 17 лютага 2024 года яго ўзнагародзілі прэміяй кінакрытыкаў «Чырвоны верас» (цырымонія праходзіла ў Берліне) у намінацыі «Лепшы актор» за выкананне ролі амапаўца ў навеле «Ператрымка» серыялу «Працэсы». Раней Андрэй Новік быў вядучым акторам Рэспубліканскага тэатру беларускай драматургіі (РТБД). У кастрычніку 2020 года ён сышоў адтуль на знак салідарнасці са страйкоўцамі і звольненымі. А летам 2021 года пераехаў у Варшаву. 

Легітымізацыя акторскай працы 

Сяргей Чалы: Пачнем з кінапрэміі «Чырвоны верас». Што яна для цябе? 

Андрэй Новік: Гэта ацэнка маёй працы шматгадовай. Калі па-простаму, то гэта мая першая прэмія ў маім новым жыцці. 

Сяргей Чалы: Вось гэтым замежным. 

Андрэй Новік: Так, абсалютна. 

Сяргей Чалы: Але гэта ж і, я мяркую, першая кінапрэмія, не тэатральная?

Андрэй Новік: Першая кінапрэмія, так. 

Сяргей Чалы: Існуе прэмія, якая ўручаецца ў 13 розных намінацыях, прычым другі год ужо запар. Ці можна казаць, што нейкі кінапрацэс існуе ў гэтым новым жыцці? 

Андрэй Новік: Я перакананы, што ён існуе. Калі гэтая прэмія ёсць, значыць ёсць што ацэньваць. Правільна? Таму працэс ідзе і, дзякуючы прэміі, я думаю, ён будзе падганяцца. Гэта проста, як я дзесьці ўжо казаў, легітымізацыя нашай працы. Нас ацэньваюць. Мы разумеем, што ўсё гэта не проста для чагосьці эфемернага, а ёсць нейкая канкрэтная ацэнка нашай працы. Гэта важна.

Сяргей Чалы: Сама серыя «Ператрымка» гэтага кінатэлесерыялу «Белсат» «Працэсы» ўжо пракатаная даволі шмат дзе на фестывалях. Мае мінімум некалькі прэміяў. Дакладна — «Паўночнае ззянне». Па-мойму, яшчэ нешта. Нейкі час яшчэ можна было спісваць гэта на тое, што серыя адна з першых. Таму ацэньвалі ў асноўным яе. Але цяпер ёсць ужо ўвесь корпус. І як гэта — быць лепшым акторам, разумеючы, што там ёсць серыі вось рэальна глыб, велічынь, самых, што называецца, беларускіх актораў, проста зорак?

Андрэй Новік: Ну ... што сказаць, прыемна. 

Сяргей Чалы: Думаю, што гэта, хутчэй за ўсё, была няпростая творчая задача — увайсці ва ўнутраны свет беларускага амапаўца. Уявіць сабе, што там і як у галаве. 

Андрэй Новік: Мне здаецца, наадварот. Трэба проста ўсё выкінуць. Пра тое, што мы там змагаліся. Па-першае, я не ведаў, з кім я змагаюся. Правільна? Проста выконваў сваю працу. Тады, калі стваралася першая серыя, ніхто не ведаў, што будзе далей. Гэта была першая спроба. Ці будзе працяг, ці будзе другая серыя, чацвёртая тым больш, ніхто не ведаў. Хто там будзе здымацца — і пагатоў. 

Ты проста выходзіш і робіш сваю працу. Задача, якую перад табой паставіў рэжысёр, і сцэнар, які ты прачытаў. І сваё нейкае бачанне і разуменне. Наконт таго, лёгка альбо цяжка граць такога персанажа. Шчыра, я не магу сказаць. Выдумляць цяпер, што я сядзеў вельмі доўга, занураўся ... не. Гэта ж усё на паверхні ляжыць. Я жыў сярод гэтага год. Я ж з'ехаў з Беларусі ў жніўні 2021-га. Роўна год я знаходзіўся там, сярод вось гэтага ўсяго. На ўсіх працэсах нашых бачыў, адчуваў, разумеў, чуў. Тут нічога выдумляць не трэба, тут усё зразумела.

Прэмія за вобраз амапаўца

Сяргей Чалы: Ёсць праслухоўкі тэлефонных размоў дзякуючы «Кіберпартызанам» і іншым. Уключаючы тэлефонныя размовы амапаўцаў, якія ўдзельнічаюць і якія ўдзельнічалі ў разгонах нашых маніфестацый, і жонак іх. Там людзі матам проста размаўляюць: «Я цябе ўрою!», «Ды я цябе сама ўрою!». Па гэтай серыі ж [«Ператрымка»] было шмат прэтэнзіяў, што неяк матам яны карыстаюцца. А гэта ж праўда, так ёсць. 

Андрэй Новік: Дык гэта яшчэ мы ўсё прыбралі. 

Сяргей Чалы: Я проста думаў, можа быць, нешта падобнае выкарыстоўвалася ў якасці матэрыялаў для падрыхтоўкі. Мы разумелі, што ў іх ёсць свая праўда — праўда ўзаемаадносін. Гэта не проста так. Не два выпадковых чалавекі сустрэліся і пачалі вось так жыць і мець такія зносіны. Вось такая вось рэальнасць, іх свет. Плюс там жа дзеці яшчэ нейкім чынам жывуць і малююць. Мне вельмі спадабаўся эпізод, дзе налеплены магніцікам малюнак дзіцяці. Як намаляваная сям'я — тата ў масцы з палкай.

Андрэй Новік: Гэта, дарэчы, трэба належнае аддаць хлопцам-стваральнікам. Дробязі, адсылачкі, пасхалачкі — ням.

Чытайце гутарку Сяргея Чалага са стваральнікамі праекту «Працэсы» Андрэем Кашперскім і Міхаілам Зуем — тут. 

Сяргей Чалы: Як гэта — атрымаць прэмію за вобраз амапаўца, маючы за плячыма вобраз Змітра Жылуновіча, ён жа Цішка Гартны, у «Лабірынтах» — гістарычным серыяле «Белсату»? Гэта, як вы ведаеце, першы кіраўнік сучаснай беларускай дзяржавы.

Андрэй Новік: Гэта глыба, велічыня. Ну, я атрымаў, не за ... як сказаць ... хтосьці, можа па-іншаму ацэніць, але я ацэньваю гэта так. Я атрымаў за сваю працу, а не за пэўнага персанажа. То бок, у мяне проста добра атрымалася гэтага перадаць персанажа. З усімі дробязямі, з усімі адчуваннямі. За гэта я атрымаў. 

Сяргей Чалы: Ну і плюс там жа ёсць развіццё? Там жа чалавек прыходзіць да нейкай высновы, што, аказваецца, тое, што ён цяпер робіць, — гэта не нейкая выпадковая разавая задача — ісці і біць. Што свет такі. Ёсць тыя, хто б'юць, а ёсць тыя, каго б'юць. 

Андрэй Новік: Так, ёсць. Як гэта — закон джунгляў.

Без паддывановых гульняў

Сяргей Чалы: А я хачу яшчэ вярнуцца ў вашу кар'еру РТВД. Такое асабістае пытанне: усе ведалі, што галоўным секс-сімвалам РТВД быў Ігар Сігаў. Яму неслі ўсе кветкі, уся ўвага і гэтак далей. Як гэта было — знаходзіцца ў цені? Нейкая рэўнасць, зайздрасць ці што? Як гэта ўсё функцыянуе? 

Андрэй Новік: Слухайце, так цікава. Можа, я нейкі няправільны актор, але я не ведаю пра такое. Разумею, пра што ты кажаш, пра нейкія паддывановыя гульні. У мужчынскім калектыве акторскім такога неяк няма. Я ведаю, што ў жаночым бывае. 

Сяргей Чалы: Гэта ж вядомая гісторыя: пакуль не састарэе прымадонна, ты Джульету не сыграеш. 

Андрэй Новік: Так, ёсць такое. А ў мужыкоў неяк па-простаму: «Давай ты цяпер», «Давай я цяпер». Усё вельмі лёгка і проста. Можа, я не звяртаў увагі. Я разумею проста велічыню Ігара Аляксеевіча.

Сяргей Чалы: Таксама цудоўная праца, проста фантастыка. Як адлюстраваць галоўнага чэкіста.

Андрэй Новік: А вы яшчэ прыйдзеце на «Мора Крысціны» — спектакль, дзе ён галоўнага героя грае, тут ужо ў Варшаве. 

Сяргей Чалы: А мы да гэтага яшчэ вернемся. 

Андрэй Новік: Ігар Аляксеевіч — гэта адзіны беларус, які быў намінаваны на «Оскар». Можа, хто не ведае, але гэта так. Былы дырэктар тэатру, заслужаны артыст і гэтак далей. Глыба і секс-сімвал. Усё правільна. А я — малады артыст, першы год там, другі год. «Андруха, давай ты тут, а вось давай так» —  вельмі простыя ўзаемаадносіны. Ніякага паддывановага. Заўсёды было прыемна з ім. І прыемна прыходзіць па параду, каб удакладніць, як мне сыграць тую ролю, якую я яшчэ пакуль, будучы маладым, не разумею. І ён заўсёды даваў парады вельмі каштоўныя, вельмі важныя.

Сяргей Чалы: Адчуваеце нейкую настальгію па сваіх ролях у РТБД? 

Андрэй Новік: Не, наогул. Ёсць шэраг спектакляў, якія мне проста вельмі прыемна ўспамінаць, якія я б з задавальненнем сыграў, якія я лічу важнымі, каштоўнымі і карыснымі для грамадства, для свету. Але шкадавання — ніводнага. Гэта значыць, я рабіў выбар у 2020 годзе, я разумеў наступствы гэтага выбару і з абсалютнай упэўненасцю ступіў у гэты выбар. І гэта мая як бы плата. Я нядаўна даведаўся вельмі добрую фразу. Цяпер хачу ёй падзяліцца. Калі твае прынцыпы не каштавалі табе грошай — гэта былі не прынцыпы. Так і тут. Калі б я адмовіўся ад роляў, сядзеў і плакаў ці наадварот казаў, правільна, давайце нешта рабіць, але пры гэтым нічога не хачу губляць або ахвяраваць, — значыць гэта ўсё хлусня. 

Сяргей Чалы: І вось з мэтрам вы сустрэліся, лічы, у гэтым серыяле «Працэсы». Тут жа яшчэ выдатная Зоя Белахвосцік, у якой рэальна ўзрушаючая роля тэлевядучай. Яшчэ хлопцы распавядалі, як гэта ўсё здымалася. Калі яна казала: «А я не бачыла суфлёр, без акуляраў сёння». Гэта ж ваш майстар падчас навучання ў Акадэміі мастацтваў? 

Андрэй Новік: Гэта мой майстар, так. Гэта чалавек, дзякуючы якому я, па сутнасці, у мастацтве. Тая, якая мяне абрала, навучыла і адпусціла. Ну, як блаславіла. 

Сяргей Чалы: І вось вы зноў тут. 

Андрэй Новік: мне вельмі прыемна, калі я сустракаюся з Зояй Валянцінаўнай на пляцоўцы. І яшчэ прыемней, калі яна прыходзіць ужо на мае спектаклі. Зоя Валянцінаўна, дзякуй, дарагая.

Ментальны разрыў

Сяргей Чалы: Проста гэта, насамрэч, дзіўны феномен. Здавалася б, эміграцыя, павінен быць нейкі разрыў. І пакаленніцкі, і традыцый. А ўсё роўна ўсе дарогі прыводзяць у Варшаву. Ну, не толькі.

Андрэй Новік: На мой погляд, Варшава стала проста нейкім эпіцэнтрам творчай эміграцыі. Проста вось нешта тут неяк усё варыцца, кіпіць, бурліць і пераліваецца. А наконт разрыву... Ды неяк не ў тых, напэўна, мы абставінах, каб з кімсьці разрываць? 

Сяргей Чалы: Не, я маю на ўвазе, што гэта здарылася проста праз палітычныя падзеі, тэрытарыяльнае проста расстанне. Гэта акурат разрыў, па ідэі, але нейкім чынам усё роўна зборка ў іншым месцы. Гэта фантастыка, на самой справе. Я сам па сваім коле зносін казаў ужо, што мне складаней успомніць, хто застаўся, чым хто ўжо тут. 

Андрэй Новік: Дык вось, напэўна, усё ж такі разрыў абсалютна не пакаленніцкі і не…

Сяргей Чалы: Светапоглядны.

Андрэй Новік: Так. Разрыў менавіта ментальны паміж людзьмі, якія з'ехалі, і людзьмі, якія засталіся, у большасці сваёй. Я не кажу пра нейкія выключэнні. Але ў большасці сваёй, пачынаецца вось такі, ну, відэлец. Калі я не мае рацыю, можаце паправіць, але гэта, мне здаецца, абсалютна відавочна і з маімі знаёмымі, якія яшчэ два гады таму абсалютна былі іншых поглядаў. А цяпер ужо кажуць: «Ну, як бы, зразумейце, не ўсё так адназначна».

Сяргей Чалы: Я разумею, што з тэатрам складаней, бо гэта ўсё ж такі мастацтва, якое, калі яго не запісалі на відэа, то яно тут і цяпер. Але я, шчыра кажучы, па-ранейшаму знаходжуся яшчэ, можа быць, у памылцы або ілюзіі, што ўсё, што мы цяпер робім, галоўным чынам для людзей, якія засталіся ў Беларусі. І гэта відаць на самой справе, па статыстыцы праглядаў. 

Андрэй Новік: Я кажу пра калег. Якія падпісалі там. Калі людзі абсалютна са спакойным колерам вачэй катаюцца ў Расею і выступаюць, што я магу сказаць? 

Сяргей Чалы: Я зразумеў. Ну, і тады ўжо працягваючы думку прынцыпаў, якія каштавалі. У цябе атрымаўся вельмі такі жыццёвы шлях, прыйшлося працаваць спачатку, сышоўшы з тэатру, тут таксоўцам, кур'ерам у службе дастаўкі? Тым не менш усё роўна праца знайшла героя.

І плюс ты ж сам не чакаў, а справай займаўся. Было ж і аб'яднанне сваё Team Theatre.

Андрэй Новік: BY Тэатр. Ну а чаго чакаць? Трэба проста зразумець, што мастацтва, асабліва ў эміграцыі, не прыносіць рэсурсу для таго, каб жыць. Мне часам вельмі моцна крыўдна. Я бачу па людзях, якія прыходзяць на нейкі праект, які мы за свае сродкі зрабілі, і рэальна думаюць, што мы адмылі грошы. Ну, гэта значыць мы прыносім свае грошы: хтосьці на будоўлі працуе, хтосьці — кур'ерам, хтосьці — у таксі. Потым бярэм з сям'і вырываем, прыносім, нешта ставім. Кошт квітка — 15 злотых, гэта менш, чым адзін кебаб. І людзі прыходзілі і казалі…

Сяргей Чалы: Нешта бюджэту няма…

Андрэй Новік: Дзе, дзе бедуіны, дзе дождж з нажніцаў? 

Захаваць культуру без рэсурсаў

Сяргей Чалы: Гэта папрок, я так мяркую, па грамадзянскай супольнасці, грамадскіх арганізацыях. Гэта ж як трэба прывучыць людзей да таго, што кожнае мерапрыемства будзе разглядацца з падазрэннем, што яно было зроблена толькі для таго, каб на ім зарабіць. 

Андрэй Новік: Гэта не папрок нават грамадству, ні ў якім разе. Гэта — нешта зрабілі не так. Нейкім чынам мы паказалі людзям, што ўсё бясплатна. Гэта значыць маюцца нейкія рэсурсы, а потым гэтых рэсурсаў не стала. А культуру захоўваць трэба. Зараз трэба выхоўваць, што калі вы хочаце, каб культура захавалася, каб яна развівалася нават у гэтых умовах складаных, то падтрымлівайце яе, інакш яна растворыцца, асімілюецца. Таму што вельмі многія з нашых творчых людзей паступова абсалютна асімілююцца і становяцца больш палякамі, немцамі, амерыканцамі, чым беларусамі.

Сяргей Чалы: Мне здаецца, нягледзячы на размовы пра асіміляцыю, усё ж такі гэтая хваля міграцыі адрозніваецца ад папярэдніх, калі людзі сапраўды раствараюцца. Цяпер проста, мабыць, працуе пераход колькасці ў якасць. У тым сэнсе, што дыяспара пачынае жыць тады, калі аказваецца жыццяздольным аказанне паслуг самой сабе. То бок барбершопы, бары, кветкавыя крамы. Тое, што мы зараз бачым. 

Гэта відаць нават, можа быць, часткова, але па музыкам. Я разумею, прасцей, скажам, музыкам-інструменталістам, гэта міжнародная мова... Тэатрам складаней. Тут мы не дайшлі да магчымасці існаваць дзякуючы аказанню паслуг сваёй уласнай дыяспары, асабліва калі яны не гатовыя за квіткі плаціць. Хоць мне здаецца, што гэта ж не феномен эміграцыі. Ведаю, што ў Менску ж было ледзь не нацыянальным відам спорту — знаходзіць праходачку, нават калі ты можаш сабе гэта дазволіць. 

Андрэй Новік: З нагоды бясплатна схадзіць — гэта ж прыкол, гэта ж рызыка. Але ўсё роўна трэба разумець, што мэтавая аўдыторыя ў Менску і ў Беларусі ў цэлым значна большай была нават з такімі людзьмі, якія хочуць бясплатна. Усё роўна напаўняльнасць будзе, таму што з 2,5 мільёнаў знойдзецца тых 200 чалавек, якія сходзяць на спектакль. І трэба ўлічваць, што ў Беларусі гэтая легендарная фраза «тэатраў значна менш, чым турмаў», але ў Польшчы не. У Польшчы тэатраў значна больш, чым кінатэатраў. І ў адной Варшаве іх значна больш, чым ва ўсёй Беларусі разам узятай.

Сяргей Чалы: Здавалася б, гарады, параўнальныя па колькасці жыхароў. Але пры гэтым абсалютна дакладна я бачу наколькі тут больш удзячная публіка. Я проста па канцэртах гэта назіраю. 

Андрэй Новік: І я магу вось зараз балючы прыклад расказаць. Арганізоўваўся такі канцэрт: тры вакалісткі, джазавыя песні — беларускія джазавыя, сусветныя джазавыя і гэтак далей. Выдатныя спявачкі, выдатныя артысткі, тры дзяўчыны. І было тры канцэрты: адзін — у хабе моладзевым, другі — у музеі вольнай Беларусі і трэці — у польскім бары звычайным. Вялікая была праведзена рэклама, прадавалася ўсё там нядорага, 30 злотых, па-мойму, квіток. Але ў хаб прыйшло сем беларусаў. У музей вольнай Беларусі — адзін чалавек. І бітком забіты польскі бар палякамі, якія крычалі «Брава!», якія насыпалі там кучу грошай і сказалі: «Мы вас чакаем!». Вось гэта балючая розніца, якую трэба разумець. Я ніколі не думаў, што так хутка беларуская публіка насыціцца сваёй культурай. Але як па-іншаму ўспрымаць, калі бачыш такое. Ты зараджаны, гатовы, рэпетаваў, рыхтаваўся да гэтага, сукенку купляў. Я кажу пра дзяўчат. І прыходзіць адзін чалавек. І вось што трэба адчуваць? 

Сяргей Чалы: Мне гэта нагадвае гісторыю, як вызначалі праграмную палітыку «Белсату». Яны пыталіся сваіх гледачоў, якія праграмы яны хацелі б бачыць. На першых месцах былі пра культуру і гісторыю. Зрабілі ім гэтую праграму. І што вы думаеце па праглядах? Гэта значыць нейкае такое спецыфічнае стаўленне: мы б хацелі, каб яно было, але толькі каб іншы хтосьці гэта глядзеў, а не мы.

Андрэй Новік: Гэта рыса такая. Гэта калі 200 тысяч ішло і крычала: «Страйк!». А на страйк пайшло сем чалавек. Усе астатнія пайшлі на працу на раніцу. Вось гэта вядомая прыказка, калі мухі сядзелі на вале і казалі: «Мы аралі». Дык вось, рыса такая, вельмі-вельмі дзіўная, ад якой трэба пазбаўляцца радыкальна. Таму што яна ні да чаго добрага не прывядзе — быць датычным нейкім чынам, не ўдзельнікам, а датычным. Страшна, калі чалавек стаіць за вуглом і кажа: «Калі перамогуць, то я тут. А калі не, як бы мяне не было». 

Сяргей Чалы: Ну, там усё ж такі іншая трошкі была гісторыя ў 2020 годзе. Тым не менш. 

Андрэй Новік: Я цяпер кажу наогул пра глабальнае.

Хлопцы, якія за ідэю

Сяргей Чалы: Згодны абсалютна. Стаўленне да культуры было такое: «Хлопцы, вы ж як бы за ідэю!». Ну, прыкладна як навошта плаціць настаўнікам? Ведалі, на што ішлі. Як у нас кажуць? Ды вы ж ведалі, што тут грошай вы не заробіце... А якога чорта, урэшце? Гэта такая ж праца. Чаму ўвесь час прысутнічала вось гэтая вечная эканомія? 

Андрэй Новік: Так яно і дагэтуль па нейкай прычыне. Апошні прыклад распавяду. Званок: «Андрэй, добры дзень! Ці можна вас запрасіць у студыю, каб вы прачыталі некалькі вершаў для запісу выпуску?». Я кажу: «Добра, вядома. Якая аплата працы?». Гэта значыць, мне трэба прыехаць на студыю, заплаціць за гэта, так? Адзняцца, заплаціць за дарогу дадому, выдаткаваць час. Паўдня я марную. Я пытаюся проста…

Сяргей Чалы: Я б нават сказаў па-іншаму. Любы можа прачытаць, праўда? Ну, проста патрэбны ж голас, які рабіўся прафесійна, урэшце. Вы ж не папрасілі чалавека з вуліцы гэта зрабіць? 

Андрэй Новік: Я кажу: «Якая плата?». Мне кажуць: «Дык гэта ж усяго пару вершаў». Я кажу: «Дык прачытайце». Я бяру аплату не за гэтыя пяць хвілін. Я бяру плату за навучанне 15 гадоў, каб зрабіць гэта за пяць хвілін. Гэта вядомы выраз. Але, чамусьці, у людзей гэта не спрацоўвае. 

Чамусьці, сантэхнік павінен атрымаць грошы за сваю працу. Хоць гэта ж пяць хвілін працы. Любы чалавек павінен атрымаць плату за сваю працу — прадавец, доктар, настаўнік і гэтак далей. А мы не. Мы за ідэю. У нас іншыя органы. Ні піць, ні есці не трэба. Гэта трэба мяняць. І гэта вельмі балючая тэма для ўсяго творчага грамадства нашага эмігранцкага. Урэшце ўсвядомілі, што ідэя — гэта ўсё выдатна. Але калі да нас стаўленне як да самой ідэі, а не як да людзей, якія гэтую ідэю ўвасабляюць, навошта такая ідэя? Мы таксама людзі. Мы ж не робаты, і давайце проста паважаць адзін аднаго. Я еду чыніць машыну, еду на беларускае СТА. Я ж не кажу: «Хлопцы, ну, за ідэю». Я плачу ім. Я іду ў рэстаран, я плачу чаявыя і беларусу. Правільна? Тады чаму людзі не могуць аплаціць білет за маю працу? Я рыхтуюся некалькі месяцаў.

Сяргей Чалы: Вось-вось. Гэта важная думка, якую я ўвесь час спрабую ў гэтай нашай трэцяй частцы праграмы правесці. У цябе і ў жонкі ёсць жа досвед працы ў польскіх тэатрах? 

Андрэй Новік: У яе — так. А ў мяне — супраца.

Як у суседзяў

Сяргей Чалы: Так. Дык вось адсюль вынікае пытанне: як праца пастаўлена ў польскіх тэатрах, якія неяк жывуць, і іх шмат, іх больш, чым турмаў?

Андрэй Новік: Іх як «Жабак» (Żabka — сетка польскіх харчовых крам — рэд.). Калі сабраць усе маленькія, вялікія, прыватныя. І выдатна жывуць. Не магу цяпер казаць пра самое функцыянаванне арганізму тэатру, што там і як выбудавана. Я кажу пра акторскае. 

Калі мы прыходзілі ў рэзідэнцыю тэатральную ў TR Warszawa — тэатр такі надзвычайны, адзін з лепшых і вядомых тэатраў Польшчы, нас, дзякуй кіраўніцтву тэатру, вадзілі паўсюль і паказвалі ўнутраны свет. Як яны працуюць з дзецьмі, як яны працуюць з гледачом, як яны працуюць з акторамі. Як наогул заключаюцца працоўныя дамовы паміж акторамі і рэжысёрамі. Перад пачаткам праекту садзяцца і абмаўляюць, хто што можа рабіць. Ну, гэта значыць межы вызначаюць. Што можа рабіць актор і што можа рабіць рэжысёр. Няма ніякага панібрацтва. Ёсць пэўныя статутныя ўзаемаадносіны. Я актор, я прафесіянал, і я павінен выканаць гэта. Я не маю права падыходзіць і казаць іншаму актору, як яму сябе паводзіць у адносінах да рэжысёра і гэтак далей. 

Сяргей Чалы: І насамрэч гэта таксама вельмі важная штука. Таму што, як я ўжо казаў, адсутнасць выразна абумоўленых рэчаў прыводзіць да таго, што пастаянныя перапрацоўкі і іншае. Зноў жа за ідэю і гэтак далей. 

Андрэй Новік: Так, ёсць пэўныя межы. Акторы займаюцца творчасцю, рэжысёр — сваёй творчасцю, рэквізітары — рэквізітам і не лезуць у касцюмерку. Кожны займаецца сваім і ўсё адладжана і працуе як гадзіннік. Адрозненне менавіта ў акторскім асяроддзі. Ёсць праект, акторы атрымліваюць добры ганарар. 

Штаты (колькасць сталых працаўнікоў арганізацыі — рэд.), дарэчы, ёсць, але яны вельмі маленькія. І ў асноўным гэта праекты арганізацый. З усіх куткоў Польшчы з'язджаюцца розныя акторы. І вучацца адзін з адным, чымсьці дзеляцца, ніхто не варыцца ў сваім балоце. І гэта кайф. Запрашаюць актора, яму плацяць ганарар і за кожны спектакль пэўную суму, добрую суму. 

Спектаклі таксама не так іграюць, як у нас — кожны дзень новы. Ёсць толькі ўік-энд — чатыры спектаклі аднолькавых запар. Гэта значыць чацвер, пятніца, субота, нядзеля іграецца адзін і той жа спектакль раз у тры месяцы.

Няправільнае выхаванне

Сяргей Чалы: Працягваючы думку пра беларускую і польскую культуру, я знайшоў такое выказванне тваёй жонкі. Гэта акурат было ваша сумеснае інтэрв'ю. Яна казала: «Працую ў польскіх тэатрах, зарабляю там і ўкладваю ў беларускую культуру».

Андрэй Новік: Тое, пра што мы размаўлялі. Каб адбыўся спектакль, трэба тое, тое, тое і тое. Фінансаванне бывае вельмі рэдка. Наш гурт менавіта ад беларускай эканамічнай супольнасці не атрымліваў ніякіх датацыяў. Калі дапамагалі, то нейкія польскія арганізацыі і гэтак далей. Альбо ўсё на альтруістычных пачатках. 

Каб нешта адбылося, трэба ў гэта ўкласці. Але ты разумееш, што калі ты гэтага не зробіш, то беларуская культура не атрымае нейкай падзеі, нейкага праекту, нейкага спектаклю, нейкай імпрэзы.

Сяргей Чалы: Гэта значыць пры ўсіх размовах пра тое, што калі так далей пойдзе, то ўсё паступова... Вось жа ёсць праца з польскімі тэатрамі. Але вы ж, аднак, укладаецеся ў беларускую культуру. Сувязь не рвецца. 

Андрэй Новік: Трымае. Часам нават пішаш заяўку на якую-небудзь працу. Проста вось бываюць крытычныя сітуацыі. Прашу заўважыць, я зараз кажу ад імя большасці творчых людзей, якія тут у эміграцыі. Проста часам бывае крызіс сэнсавы. Для чаго ты гэта робіш? Асабліва калі прыходзіць адзін чалавек. Ты гэты час мог выдаткаваць на тое, каб зарабіць нармальныя грошы і купіць сям'і нешта прыемнае. Але ты гэтага не рабіў. Ты рабіў для гэтых людзей, якія нават не зрабілі ласку прыйсці. І гэта вельмі балюча. Але пры гэтым ты застаешся, захоўваеш усё і працуеш, і ствараеш. Гэта тое, дзеля чаго я і мая жонка, ды і ўсе астатнія выехалі з Беларусі. Каб працягваць, нешта рабіць, каб не маўчаць, каб звяртаць увагу на тое, што адбываецца цяпер з намі, з нашай краінай. Ну, а хто? А хто, акрамя нас? 

Сяргей Чалы: Адсюль даволі простая выснова: замест таго, каб схадзіць у бар, схадзіце на спектакль беларускага рэжысёра, беларускіх актораў, пра беларусаў для беларусаў. Таму што па-іншаму не атрымаецца. Гэта заклік абсалютна да ўсіх, хто побач з намі знаходзіцца. 

Нягледзячы на ўсю рэкламную кампанію нейкіх месцаў, многія рэчы ты проста нават не даведаешся. Што спектакль пастаўлены. З каналам дыстрыбуцыі інфармацыі ёсць яшчэ пытанні. Таму што, калі я даведаюся, з вялікім задавальненнем гляджу. Таму што я па ім вельмі сумую [па беларускім тэатры]. Я ў Беларусі вельмі любіў. 

Андрэй Новік: Я вельмі спадзяюся і вельмі веру ў фразу «мы самі выхоўваем свайго гледача». І калі мы будзем рабіць дрэнны прадукт, то глядач будзе да гэтага прывыкаць. Добры прадукт — будзе да добрага прывыкаць. Мы прывучылі гледача хадзіць бясплатна, таму што мы на ідэі, ён прывык хадзіць бясплатна. Мы выхавалі гэта, гэта наша памылка, наша віна, якую проста цяпер трэба нейкім чынам выпраўляць на ўзаемаразуменні. Паважаны глядач, мы таксама людзі, у нас таксама сем'і. І калі мы нешта робім, то хацелася б проста падзякі і хлеба. Усё. 

Сяргей Чалы: Любая праца. Тым больш адзінкавы, разавы і нароўні, я не ведаю з чым параўнаць... Былі калісьці майстры да яшчэ вось гэтай масавай вытворчасці, якія выраблялі. Майстар, чаляднік — вось гэта вось школа. Калі ты майстрам станавіўся, калі рабіў шэдэўр, які прызнаваўся тваім цэхам. Ну, гэта значыць аналаг. 

Любяць у нас казаць, што трэба спачатку чалавеку атрымаць вонкава пацверджанне таго. 

Андрэй Новік: Гэта зноў рыса беларусаў. Мы цябе прымем у хор, толькі калі ты там станеш салістам. Таму што так, на нашы праекты прыходзілі палякі і казалі, што гэта лепшае, што там адбывалася. Гэта ж оперныя спевы, гэта ж 300 злотых каштуе адзін уваходны квіток. Вы што? Мы кажам, дык да нас за 15 не хочуць хадзіць. Гэта значыць дысананс. Ты думаеш, значыць можа асімілявацца і пайсці за 300 прадаваць [квіткі] і будуць хадзіць. Але мы хочам захаваць і развіць не чужое, а сваё. І нам проста патрэбна падтрымка сваіх суайчыннікаў.

Не прапусціце іншыя інтэрв'ю з гасцямі «Ночы з Чалым»:

«Пачыналі пісаць як фантастыку, зрабілі нешта практычна дакументальнае». Стваральнікі серыялу «Працэсы» ў гасцях у Чалага

«Адчуванне, што рукамі можна пакратаць, як дзеецца гісторыя». Якубоўская ў гасцях у Чалага

«Народ застанецца людзьмі». Хадановіч у гасцях у Чалага

«Беларускае кіно ёсць, але яго няма». Лаўранюк і Гаўрылюк у гасцях у Чалага

«Цудоўнае абаянне брыдоты». Пукст у гасцях у Чалага